Tổng hợp các loại nấm bệnh trên lúa và giải pháp phòng trừ hiệu quả

Nấm bệnh trên lúa là nguyên nhân chính gây giảm năng suất và chất lượng lúa. Nếu bà con không phát hiện và xử lý kịp thời, nhiều loại nấm có thể khiến cả ruộng lúa bị thiệt hại nặng nề. Vậy, cách nhận biết phòng – trừ nấm bệnh hại lúa như thế nào cho hiệu quả? Bài viết sau kỹ sư nông nghiệp của Bio Việt Nam sẽ giúp bà con nhận biết các loại nấm bệnh phổ biến và cách phòng trị hiệu quả nhất. Mời bà con cùng theo dõi. 

Nấm bệnh trên lúa là gì?

Nấm bệnh trên lúa là các loại vi sinh vật gây hại thuộc nhóm nấm, có khả năng tấn công và phát triển trên các bộ phận của cây lúa như lá, thân, cổ bông và hạt. Chúng không chỉ làm giảm năng suất mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng gạo, gây thiệt hại kinh tế lớn cho nông dân. Các loại nấm bệnh thường lây lan nhanh chóng qua gió, nước tưới, tàn dư thực vật hoặc dụng cụ canh tác không vệ sinh.

Việc nhận biết, chẩn đoán và xử lý kịp thời bệnh trên lúa là yếu tố then chốt giúp nông dân bảo vệ mùa màng, ổn định năng suất và giảm chi phí sản xuất.

Tổng hợp các loại nấm bệnh trên lúa

Trên thực tế, có nhiều loại nấm bệnh phổ biến gây hại cho cây lúa ở các giai đoạn sinh trưởng khác nhau. Dưới đây là một số loại nấm bệnh thường gặp:

Nấm bệnh trên lúa: đạo ôn

Nấm đạo ôn là một loại nấm mắc bệnh do nấm ký sinh gây hại chủ yếu ở các bộ phận như lá, cổ bông và hạt lúa. 

XEM THÊM: 

1. Bio Siêu Trị Lem Lép – Bảo Vệ Năng Suất Mùa Vụ
2. Thuốc Trừ Sâu Bio Siêu Sâu – Giải Pháp Bảo Vệ Cây Trồng
3. Bio Siêu Cứng Cây – Ngắn Lóng, Cứng Cây, Hạn Chế Đổ Ngã, Kích Rễ

Dấu hiệu nhận biết bệnh đạo ôn

Bệnh đạo ôn, còn gọi là cháy lá, là một trong những bệnh hại nguy hiểm nhất trên lúa. Dấu hiệu nhận biết bệnh này bao gồm:

• Trên lá lúa: Xuất hiện các vết cháy có hình mắt én hoặc thoi dài, màu xám ở giữa và viền nâu đỏ. Khi bệnh nặng, các vết này liên kết với nhau làm khô cả lá.
  
• Trên đốt thân: Bệnh tấn công cổ thân khiến đốt bị thối đen, cây dễ đổ ngã.
• Trên cổ bông: Gây thối cổ bông, khiến hạt không vào gạo hoặc lép trắng.
• Trên hạt: Gây lem lép hạt, ảnh hưởng chất lượng và sản lượng lúa thu hoạch.

Nguyên nhân – Hậu quả

• Nguyên nhân:
  • Do nấm Magnaporthe oryzae gây ra.
  • Lây lan nhanh trong điều kiện ẩm độ cao (trên 90%), nhiệt độ từ 20–28°C.
  • Ruộng sạ dày, bón thừa đạm, không thoát nước tốt.
• Hậu quả:
  • Giảm năng suất từ 20–50%, thậm chí mất trắng nếu không xử lý kịp thời.
  • Chất lượng gạo giảm mạnh, tăng chi phí sản xuất.

Thuốc trị bệnh đạo ôn hiệu quả

Để trị bệnh đạo ôn, có thể sử dụng các loại thuốc đặc trị chứa hoạt chất mạnh và phổ rộng:

• Hoạt chất phổ biến:
  
  • Tricyclazole (Ví dụ: Beam 75WP, Bumper 250EC)
  • Isoprothiolane (Ví dụ: Fuji One 40EC)
  • Azoxystrobin + Difenoconazole (Ví dụ: Amistar Top 325SC)
    
• Liều lượng:
  
  • Tùy theo sản phẩm, thường khoảng 30–40g hoặc 20–30ml cho 16–25 lít nước/1 bình 25 lít, phun cho 1 sào (500 m²).
    
• Thời điểm phun:
  
  • Phun ngay khi phát hiện vết bệnh đầu tiên.
  • Phun phòng vào các thời kỳ dễ phát sinh bệnh: giai đoạn lúa đẻ nhánh rộ và làm đòng.
    

Cách phòng tránh bệnh đạo ôn hiệu quả

• Biện pháp canh tác:
  
  • Sạ thưa, không gieo quá dày.
  • Bón phân cân đối, hạn chế đạm, tăng cường kali và lân.
  • Giữ mực nước hợp lý, rút nước giữa vụ để đất thông thoáng.
• Biện pháp giống:
  
  • Sử dụng giống kháng bệnh: OM5451, OM6976, ST24,…
  • Không sử dụng lại giống nhiễm bệnh từ vụ trước.
• Biện pháp hóa học:
  • Phun thuốc phòng vào giai đoạn thời tiết ẩm, sương mù nhiều.
  • Xen kẽ thuốc để tránh kháng thuốc.
    

Nấm bệnh trên lúa: khô vằn

Nấm khô vằn là một loại nấm đất ký sinh trên rễ và cổ rễ của cây lúa, gây ra hiện tượng khô vằn ở các bộ phận của cây.

Dấu hiệu nhận biết

• Xuất hiện các vết bệnh hình bầu dục hoặc hình tròn không đều ở gốc và thân lúa, ban đầu có màu xám nhạt, sau lan rộng và chuyển sang màu nâu xám, có viền màu nâu sẫm.
• Vết bệnh thường lan theo hình chữ V ngược từ gốc lên, bao quanh thân lúa.
• Khi trời ẩm, có thể thấy sợi nấm trắng như sợi bông quanh vết bệnh.
• Bệnh xuất hiện nhiều ở những ruộng lúa tốt, sạ dày và có tàn dư thực vật.

Nguyên nhân – Hậu quả

• Nguyên nhân:
  • Do nấm Rhizoctonia solani gây ra.
  • Bệnh phát sinh mạnh trong điều kiện nhiệt độ 25–30°C, ẩm độ cao.
  • Mật độ lúa dày, phân đạm dư thừa, ruộng rậm rạp ít ánh sáng.
    
• Hậu quả:
  
  • Làm gãy đổ cây lúa, hạn chế khả năng vận chuyển dinh dưỡng.
    
  • Gây thiệt hại 20–30%, thậm chí lên đến 50% nếu bệnh nặng và không xử lý kịp thời.
    

Thuốc trị bệnh khô vằn hiệu quả

• Hoạt chất hiệu quả:
  • Validamycin (Ví dụ: Validacin 3L, Valivix 5SL)
  • Hexaconazole (Ví dụ: Anvil 5SC)
  • Thiram, Propiconazole…
    
• Liều lượng:
  • Tùy loại sản phẩm, thường 30–50ml cho 16–25 lít nước/bình.
    
• Thời điểm phun:
  
  • Phun khi thấy vết bệnh đầu tiên, ưu tiên phun gốc và phần thân gần mặt nước.

Cách phòng trừ bệnh khô vằn trên lúa

• Làm đất kỹ, cày ải phơi đất để tiêu diệt mầm bệnh.
• Sạ thưa, điều tiết lượng phân đạm vừa đủ.
• Bón bổ sung kali và phân hữu cơ hoai mục để tăng sức đề kháng cho cây.
• Luân canh cây trồng, không để lúa liên tục nhiều vụ trên cùng một ruộng.
• Phun phòng vào giai đoạn đẻ nhánh – làm đòng nếu thời tiết ẩm ướt kéo dài.
  

Nấm bệnh trên lúa: Vàng lùn, lùn xoắn lá

Rầy nâu là tác nhân chính lây lan virus và có thể coi là một dạng “nấm bệnh truyền qua côn trùng”. Virus gây bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá chủ yếu ảnh hưởng đến sự phát triển của cây lúa, làm cây còi cọc, lá bị vàng và xoắn lại.

Dấu hiệu nhận biết

• Cây lúa sinh trưởng kém, lá co lại và xoắn lại thành hình ống.
• Lá non chuyển vàng, gân lá nổi rõ.
• Lúa bị lùn, thấp bé, đẻ nhánh nhiều nhưng yếu và vô hiệu.
• Bệnh thường xuất hiện thành chòm và lan rộng dần, gây mất trắng nếu không kiểm soát kịp.
  

Nguyên nhân – Hậu quả

• Nguyên nhân:
  • Do virus truyền qua rầy nâu (Nilaparvata lugens).
  • Thường xuất hiện trong điều kiện nhiệt độ cao, rầy nâu phát triển mạnh.
    
• Hậu quả:
  
  • Gây mất trắng năng suất nếu nhiễm bệnh sớm.
  • Lúa bị hư hại toàn bộ, không thể phục hồi.
    

Thuốc trị bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá

• Không có thuốc đặc trị virus, nên cần diệt tác nhân trung gian là rầy nâu:
  • Hoạt chất: Imidacloprid, Thiamethoxam, Dinotefuran…
  • Sản phẩm tham khảo: Confidor 100SL, Admire 050EC, Chess 50WG.
• Phun phòng rầy ngay khi xuất hiện với liều lượng khuyến cáo trên bao bì.

Cách phòng trừ bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá hiệu quả

• Gieo sạ đồng loạt, né rầy (không gieo trong thời gian cao điểm rầy nâu di trú).
• Sử dụng giống lúa kháng hoặc ít nhiễm rầy: OM5451, OM6976, OM4900,…
• Vệ sinh đồng ruộng, diệt cỏ dại, tàn dư vụ trước.
• Phun thuốc phòng rầy nâu định kỳ hoặc khi thấy mật độ rầy trên 5–10 con/tép.
  

Nấm bệnh trên lúa: bệnh đốm sọc

Nấm đốm sọc là một loại nấm ký sinh trên lá, gây ra các đốm nâu hoặc xám hình dọc theo lá lúa. Nấm này làm giảm khả năng quang hợp của cây, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng hạt lúa.

Biểu hiện

• Trên lá xuất hiện các đốm dài, màu xám nâu, hình dạng bất định, dọc theo gân lá.
• Các đốm có thể liên kết lại thành vệt dài chạy dọc lá, gây cháy lá từng phần.
• Lá lúa bị vàng, khô dần từ trên xuống dưới.

Nguyên nhân – Hậu quả

• Nguyên nhân:
  
  • Do nấm Cercospora oryzae gây ra.
  • Thời tiết nóng ẩm, ruộng thoát nước kém, bón nhiều đạm.
    
• Hậu quả:
  
  • Giảm khả năng quang hợp, ảnh hưởng quá trình trổ bông.
  • Làm giảm năng suất và chất lượng hạt gạo.
    

Thuốc trị bệnh hữu hiệu

• Các loại thuốc chứa hoạt chất:
  • Propiconazole, Tebuconazole, Mancozeb…
  • Ví dụ: Tilt Super 300EC, Score 250EC, Daconil 75WP.
    
• Phun 2 lần cách nhau 5–7 ngày khi bệnh xuất hiện.

Cách phòng tránh hiệu quả

• Bón phân cân đối, tránh dư thừa đạm.
• Cắt bỏ và tiêu hủy lá bệnh sau thu hoạch.
• Luân canh cây trồng để cắt nguồn bệnh.
• Gieo trồng giống chống chịu hoặc ít nhiễm bệnh.

Bệnh lúa von

Nấm Fusarium gây bệnh lúa von chủ yếu ký sinh trên hạt giống, rễ và cổ rễ, khiến cây lúa phát triển kém, lá vàng và còi cọc.

Biểu hiện

• Cây lúa còi cọc, lá nhạt màu, sinh trưởng yếu.
• Đẻ nhánh kém, rễ kém phát triển, dễ bị đổ ngã.
• Bông nhỏ, ít hạt, nhiều hạt lép, năng suất rất thấp.

Nguyên nhân – Hậu quả

• Nguyên nhân:
  • Do nấm Fusarium spp. gây ra từ đất hoặc hạt giống.
  • Gieo sạ giống nhiễm bệnh, đất trũng ngập kéo dài, canh tác không hợp lý.
    
• Hậu quả:
  
  • Lúa mất khả năng sinh trưởng và ra bông, năng suất giảm nghiêm trọng.
  • Làm thiệt hại lớn về kinh tế nếu không phòng ngừa từ đầu vụ.
    

Thuốc trị bệnh hữu hiệu

• Xử lý hạt giống bằng thuốc trước khi gieo:
  • Hoạt chất: Carbendazim, Thiram, Metalaxyl…
  • Sản phẩm tham khảo: Virogreen 80WP, Kasumin 2L, Carban 50WP.
• Phun thuốc vào giai đoạn mạ và đẻ nhánh nếu thấy cây sinh trưởng yếu.
  

Cách phòng trừ bệnh lúa von

• Chọn giống sạch bệnh, xử lý hạt giống bằng nước ấm hoặc thuốc đặc trị trước khi gieo.
• Làm đất kỹ, thoát nước tốt, bón phân hợp lý.
• Không sử dụng lại hạt giống từ ruộng đã bị bệnh von.
• Luân canh cây trồng để cắt mầm bệnh trong đất.

Giải pháp phòng nấm bệnh trên lúa hiệu quả

Để phòng ngừa nấm bệnh trên lúa một cách hiệu quả và bền vững, ngoài việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách, bà con nông dân cần chú trọng đến việc nâng cao sức đề kháng cho cây lúa ngay từ đầu vụ. Một cây lúa khoẻ mạnh, sinh trưởng cân đối sẽ ít bị nấm bệnh tấn công và cho năng suất cao hơn.

Dưới đây là bộ giải pháp dinh dưỡng toàn diện giúp cây lúa khoẻ mạnh, tăng sức chống chịu với nấm bệnh

Bio Siêu Đẻ Nhánh – Tăng số chồi khỏe, giảm chồi vô hiệu

Bio Siêu Đẻ Nhánh là sản phẩm phân bón lá hữu cơ cao cấp, chuyên dùng cho giai đoạn đẻ nhánh sớm của cây lúa. Sản phẩm giúp cây lúa bật nhánh khỏe, rễ phát triển mạnh, tạo tiền đề cho cây cứng cáp, chống chịu tốt với sâu bệnh và điều kiện thời tiết bất lợi.

• Công dụng:
  
  • Kích thích đẻ nhánh sớm, mạnh và tập trung.
  • Tăng cường phát triển bộ rễ, giúp cây hút dinh dưỡng tốt hơn.
  • Tăng sức đề kháng giai đoạn đầu vụ – giai đoạn dễ nhiễm bệnh đạo ôn, khô vằn.
    
• Cách dùng:
  
  • Phun 1–2 lần vào giai đoạn lúa 7–12 ngày sau sạ.
  • Liều lượng: 25–30ml/bình 20 lít.

Bio Siêu Rước Đòng – Giúp lúa đồng đều, chắc khỏe

Bio Siêu Rước Đòng là sản phẩm lý tưởng cho giai đoạn lúa chuẩn bị làm đòng. Bổ sung các vi chất và chất điều hòa sinh trưởng thiết yếu giúp cây rước đòng mạnh, đồng đều, hạn chế nghẹn đòng, từ đó nâng cao khả năng đậu bông và tạo tiền đề cho hạt chắc.

• Công dụng:
  • Thúc đẩy quá trình phân hóa mầm hoa, rước đòng mạnh.
  • Hạn chế nghẹn đòng, vàng lá chóp lá – những nguyên nhân làm lúa yếu dễ bị nấm tấn công.
  • Tăng đề kháng tự nhiên, giúp cây vượt qua giai đoạn chuyển tiếp sinh trưởng – sinh sản.
    
• Cách dùng:
  
  • Phun giai đoạn 35–45 ngày sau sạ.
  • Liều lượng: 25–30ml/bình 16 lít.

Bio Vô Gạo Thần Tốc – Đổ gạo nhanh, chắc hạt, sáng gạo

Bio Vô Gạo Thần Tốc là phân bón lá hữu cơ chuyên dùng cho giai đoạn trổ và vào chắc hạt, giúp quá trình chuyển hóa dinh dưỡng vào hạt diễn ra nhanh và hiệu quả. Nhờ vậy, hạt lúa chắc, sáng, tỷ lệ lép giảm, chất lượng gạo được nâng cao.

• Công dụng:
  • Cung cấp vi lượng và axit amin giúp lúa làm hạt nhanh, tăng tỷ lệ chắc gạo.
  • Hạn chế lem lép hạt, ngăn ngừa các loại nấm tấn công hạt khi lúa vào chắc – chín.
  • Tăng độ sáng – đẹp cho hạt gạo, giúp bán được giá cao.
    
• Cách dùng:
  
  • Phun 2 lần vào thời điểm lúa bắt đầu trổ và sau trổ 5–7 ngày.
  • Liều lượng: 30ml/bình 16 lít.

Kết hợp bộ 3 sản phẩm Bio Siêu Đẻ Nhánh – Bio Siêu Rước Đòng – Bio Vô Gạo Thần Tốc không chỉ giúp cây lúa phát triển mạnh từ gốc tới ngọn mà còn nâng cao sức đề kháng tự nhiên, hạn chế tối đa nấm bệnh gây hại trong suốt vụ mùa. Đây là giải pháp bền vững, an toàn và đem lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con nông dân.

Nấm bệnh trên cây lúa là một trong những tác nhân nguy hiểm nhất ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng mùa vụ. Việc nhận diện sớm các loại bệnh như đạo ôn, khô vằn, vàng lùn – lùn xoắn lá, đốm sọc hay bệnh von sẽ giúp bà con có hướng xử lý kịp thời và hiệu quả. Bên cạnh việc sử dụng thuốc đặc trị đúng cách, việc tăng cường dinh dưỡng bằng các sản phẩm phân bón lá hữu cơ như Bio Siêu Đẻ Nhánh, Bio Siêu Rước Đòng, Bio Vô Gạo Thần Tốc sẽ giúp cây lúa phát triển khỏe mạnh, tăng sức đề kháng, từ đó phòng ngừa nấm bệnh một cách bền vững và an toàn.