Lúa là cây lương thực chủ lực của Việt Nam, nhưng thường xuyên bị tấn công bởi nhiều loại sâu bệnh nguy hiểm. Việc nhận biết sớm và phòng trừ kịp thời sẽ giúp bà con nông dân bảo vệ năng suất và chất lượng hạt gạo. Dưới đây là tổng hợp các loại sâu bệnh hại lúa phổ biến, cách phòng trừ hiệu quả, giai đoạn phát sinh mạnh và khuyến cáo sử dụng thuốc phù hợp.
Sâu bệnh hại lúa thường xuất hiện vào giai đoạn nào?
Hiểu rõ thời điểm phát sinh sâu bệnh hại lúa sẽ giúp bà con chủ động phòng trừ kịp thời, tránh thất thoát năng suất:
| Giai đoạn sinh trưởng | Sâu bệnh thường gặp |
| Gieo mạ – mạ non | Bọ trĩ, muỗi hành, rầy nâu, bệnh đạo ôn lá |
| Đẻ nhánh | Sâu cuốn lá, rầy nâu, sâu phao, bệnh đốm vằn |
| Làm đòng | Sâu đục thân, bọ xít, đạo ôn cổ bông, vàng lùn – lùn xoắn lá |
| Trổ bông – ngậm sữa | Rầy lưng trắng, bệnh bạc lá, bệnh lép vàng, bọ trĩ |
| Chín – thu hoạch | Sâu đục thân giai đoạn muộn, bọ xít, đạo ôn cổ gié |
Ghi nhớ: Nhiều loại sâu bệnh có thể phát sinh từ đầu đến cuối vụ nếu thời tiết thuận lợi (ẩm thấp, mưa nhiều, nhiệt độ 25–30°C), đặc biệt là sâu cuốn lá, đạo ôn, rầy nâu. Vì vậy, bà con cần thường xuyên kiểm tra đồng ruộng 3 – 5 ngày/lần.
Các loại sâu bệnh hại lúa thường gặp
Với các loại sâu bệnh hại lúa thì thường gặp là: sâu cuốn lá nhỏ, sâu đục thân hai chấm, sâu phao hại lúa…Bà con cần hiểu rõ về các loại sâu bệnh để có giải pháp phòng trừ hữu hiệu.
XEM THÊM:
Sâu cuốn lá nhỏ
Là loại sâu non của loài bướm nhỏ, có màu xanh nhạt, thường cuốn tròn lá lúa lại để sinh sống và ăn biểu bì mặt lá. Sâu cuốn lá thường xuất hiện giai đoạn thời tiết mát mẻ, độ ẩm cao, nắng xen kẽ.
-
- Cách nhận biết: Lá bị cuốn tròn như ống hút, bên trong có sâu non. Cây bị giảm khả năng quang hợp, kém phát triển. Thường xuất hiện vào giai đoạn trổ đòng đến lúc lúa vào hạt và thu hoạch. Nếu không phòng trừ kịp thời sẽ ảnh hưởng đến chất lượng và năng suất lúa.
- Nguyên nhân: Do bướm trưởng thành đẻ trứng vào lá lúa vào buổi chiều tối, trứng nở thành sâu non sau vài ngày và bắt đầu cuốn lá để trú ngụ và ăn lá.
- Biện pháp phòng trừ: Dùng thuốc chứa Emamectin benzoate 5% hoặc Indoxacarb 14.5% với liều 10 – 20ml/bình 16 lít.
Sâu đục thân hai chấm hại lúa
Là ấu trùng của loài bướm có hai chấm đen trên cánh, đục vào thân cây để sinh trưởng. Thường gặp vào vụ lúa mùa.
- Cách nhận biết: Thân cây bị đục rỗng, gây hiện tượng bông trắng hoặc lúa không trổ. Thường diễn ra vào tất cả thời kì của cây lúa: mạ, đẻ nhánh, làm đòng, vô gạo. Nhưng gây hại nặng ở giai đoạn làm đòng – trổ bông.
- Nguyên nhân: Bướm trưởng thành bay vào ruộng đẻ trứng vào bẹ lá, khi nở ra, sâu non đục sâu vào thân để ăn phần mô mềm.
- Biện pháp phòng trừ: Dùng thuốc có Abamectin, Chlorantraniliprole, phun khi sâu non mới nở.
Sâu phao hại lúa
Là loại sâu có khả năng nổi trên mặt nước, ăn lá lúa rất nhanh, đặc biệt khi ruộng khô hạn hoặc nước không đủ.
- Cách nhận biết: Lá bị ăn trụi, đặc biệt là phần ngọn non, khiến cây kém phát triển.
- Nguyên nhân: Thường xuất hiện khi thời tiết thay đổi đột ngột, độ ẩm cao, mưa xen nắng khiến môi trường ruộng lúa thuận lợi cho sâu phát triển.
- Biện pháp phòng trừ: Giữ mực nước ổn định, dùng Emamectin, Spinosad đúng liều lượng.
Các loại côn trùng hại lúa
Các loại côn trùng chích hút hại lúa như rầy, rệp, bọ trĩ…khiến quá trình lúa phát triển cũng như năng suất lúa bị ảnh hưởng. Bởi vậy, cần có biện pháp trị bệnh với côn trùng hại lúa hữu hiệu kịp thời và hiệu quả.
Rầy nâu hại lúa
Là loại rầy có màu nâu sẫm, di chuyển nhanh, chích hút nhựa cây và truyền virus. Giai đoạn lúa thường xuyên bị rầy nâu: khi lúa vừa trổ xong, đang ngậm sữa và bắt đầu chín.
- Cách nhận biết: Gây hiện tượng cháy rầy, làm lúa chết hàng loạt; là tác nhân chính truyền bệnh vàng lùn – lùn xoắn lá.
- Nguyên nhân: Thường phát sinh mạnh khi mật độ lúa dày, bón nhiều đạm, thời tiết âm u, ít nắng. Rầy nâu cũng có thể bay từ vùng khác tới theo gió mùa.
- Biện pháp phòng trừ: Sử dụng Thiamethoxam, Pymetrozine, Imidacloprid, phun sớm khi mật độ rầy đạt ngưỡng.
Muỗi hành hại lúa
Là loài côn trùng nhỏ có hình dáng giống muỗi, đẻ trứng vào bẹ lá và thân lá, sinh trưởng ở ngọn lá. Sâu cắn phá, gây hại và làm phồng phần gốc bẹ lúa khiến lúa phình bất thường.
- Cách nhận biết: Cây không trổ bông, xuất hiện hiện tượng “cổ hành” do ấu trùng ăn mất phần mô mềm.
- Nguyên nhân: Phát triển mạnh ở vụ Đông Xuân, khi nền nhiệt thấp, ẩm cao, ruộng rậm rạp và không làm đất kỹ. Muỗi hành thường gây hại vào giai đoạn cuối đẻ nhánh và bắt đầu làm đòng.
- Biện pháp phòng trừ: Dùng Dinotefuran 20SC hoặc Abamectin 1.8EC, 10 – 20ml/bình 16 lít.
Bọ trĩ hại lúa
Là côn trùng nhỏ, hình dáng thon dài, chuyên chích hút dịch thực vật. Thường gây hại cho đầu lá và làm lá có màu ngả vàng. Cây lúa thường bị bọ trĩ lúc lúa mới bắt đầu được xạ/cấy đến lúc bắt đầu đẻ nhánh.
- Cách nhận biết: Lá bị xoắn, bạc trắng, chậm sinh trưởng. Gây hại nặng trên mạ và lúa non.
- Nguyên nhân: Xuất hiện trong điều kiện khô hạn, nắng nóng kéo dài. Bọ trĩ ẩn nấp trong bẹ lá và sinh sản nhanh.
- Biện pháp phòng trừ: Phun thuốc có Spinetoram, Fipronil hoặc Dinotefuran.
Bọ xít hại lúa
Là loài côn trùng có vòi chích, hoạt động mạnh vào sáng sớm hoặc chiều mát. Bọ xít trưởng thành có màu nâu đen, thân dài, hình bầu dục, lưng và bụng nhô ra như nhau. Bọ xít chích hút nhựa lá lúa, thân và đòng khiến cây khô héo và chết thành từng khóm.
- Cách nhận biết: Chích vào hạt lúa đang phát triển, gây lép vàng. Thường gặp vào cuối vụ.
- Nguyên nhân: Xuất hiện nhiều vào cuối vụ, khi lúa trổ và ngậm sữa. Thường phát sinh ở ruộng cỏ dại nhiều, ruộng bón nhiều đạm. Nếu không xử lý kịp thời khiến bông lúa bị lép hoặc bạc bông.
- Biện pháp phòng trừ: Dọn sạch cỏ dại, sử dụng thuốc Lambda-cyhalothrin hoặc Alphamethrin.
Rầy lưng trắng hại lúa
Là loại rầy nhỏ, có cánh trắng đục, sống tập trung và chích hút nhựa cây từ dảnh lúa đến lá lúa. Giai đoạn rầy chích hút khi lúa trổ bông sẽ khiến lúa bị giảm số lượng bộ, giảm hạt, hạt lép nhiều và làm chậm quá trình chín.
- Cách nhận biết: Lá lúa chuyển vàng, cây yếu và dễ đổ ngã. Là môi giới truyền bệnh vi rút.
- Nguyên nhân: Điều kiện ẩm thấp kéo dài, mưa nhiều, ít nắng, ruộng bón thừa đạm tạo điều kiện thuận lợi cho rầy sinh sản.
- Biện pháp phòng trừ: Sử dụng Imidacloprid, Pymetrozine, phun 2 lần cách nhau 7 ngày.
Những bệnh cây lúa thường gặp
Ngoài các loại sâu bệnh hại lúa thì cây lúa thường xuyên gặp các bệnh về lúa như: đốm vằn hại lúa, đạo ôn, bạc lá lúa, vàng lùn, lùn xoắn lá…
Bệnh đốm vằn hại lúa
Là bệnh do nấm Rhizoctonia solani gây ra, phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt. Thường thấy ở các bẹ lúa sát mặt nước hoặc bẹ lá già.
- Cách nhận biết: Xuất hiện đốm hình bầu dục, màu xám tro trên bẹ lá, lan rộng thành từng vệt dài.
- Nguyên nhân: Phát sinh khi lúa rậm rạp, bón nhiều đạm, ít ánh sáng. Tàn dư rơm rạ và lúa chét tạo ổ bệnh tồn dư.
- Biện pháp phòng trừ: Phun Validamycin 3L, Hexaconazole 5SC. Liều lượng: 20 – 30ml/bình.
Bệnh đạo ôn hại lúa
Là bệnh phổ biến do nấm Pyricularia oryzae gây ra, phát sinh trong thời tiết mưa nhiều, ẩm cao.
- Cách nhận biết: Vết bệnh hình mắt én, cháy lá, đạo ôn cổ bông làm gãy bông.
- Nguyên nhân: Thời tiết âm u, nhiệt độ 25–28°C, bón thừa đạm, giống nhiễm nặng tạo điều kiện bùng phát dịch.
- Biện pháp phòng trừ: Dùng Tricyclazole 75WP, Isoprothiolane 40EC, liều 20 – 25g/bình.
Bệnh bạc lá hại lúa
Là bệnh do vi khuẩn Xanthomonas oryzae gây ra, thường bùng phát sau mưa hoặc gió lớn.
- Cách nhận biết: Vết bệnh kéo dài theo gân lá, có màu trắng ngà, sau chuyển nâu và có mùi thối nhẹ.
- Nguyên nhân: Vi khuẩn lây lan qua nước mưa, gió mạnh, công cụ cắt tỉa; đặc biệt lây nhanh sau bão lụt hoặc tưới tiêu nhiễm mầm bệnh.
- Biện pháp phòng trừ: Dùng Kasugamycin, Copper Hydroxide, phun 2 lần cách nhau 5 – 7 ngày.
Bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá
Là bệnh do virus gây ra và lây lan qua trung gian là rầy nâu.
- Cách nhận biết: Lá xoắn, cây thấp lùn, không trổ bông. Bệnh gây mất trắng nếu nhiễm nặng.
- Nguyên nhân: Rầy nâu mang virus truyền bệnh khi chích hút lúa non. Lây nhanh khi gieo cấy cùng lúc, ruộng bị nhiễm không cách ly.
- Biện pháp phòng trừ: Không có thuốc đặc trị, phòng bằng cách diệt rầy truyền bệnh. Dùng Imidacloprid, Pymetrozine ngay từ đầu vụ.
Bio Siêu sâu – Diệt sạch mọi loại sâu trên lúa
Với tình trạng sâu bệnh hại lúa ngày càng khó kiểm soát, nhiều loại sâu kháng thuốc, bà con cần một giải pháp hiệu quả, an toàn và thân thiện với môi trường. Bio Siêu sâu chính là lựa chọn tối ưu!
SẢN PHẨM CHUYÊN DÙNG CHO LÚA:
Ưu điểm vượt trội của Bio Siêu sâu:
- Hiệu quả cao: Diệt tận gốc nhiều loại sâu như sâu cuốn lá, sâu đục thân, sâu phao chỉ sau 24 – 48 giờ sử dụng.
- Thân thiện với môi trường: Chiết xuất sinh học từ thảo dược thiên nhiên, không gây hại cho thiên địch.
- An toàn cho người sử dụng và cây trồng: Không để lại dư lượng thuốc trừ sâu, không làm cháy lá, rất mát cây.
- Kéo dài thời gian bảo vệ: Tác động kéo dài 7 – 10 ngày sau mỗi lần phun. Nội hấp cực mạnh nên chết được rất nhiều loại sâu.
- Dễ sử dụng: Pha theo liều lượng 20 – 25ml/16 lít nước, phun đều khi sâu còn non.
Khuyến nghị sử dụng Bio Siêu sâu:
- Sử dụng sớm ngay khi phát hiện sâu non.
- Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát để đạt hiệu quả cao nhất.
- Kết hợp với quản lý đồng ruộng tốt để phòng bệnh toàn diện.
Tổng kết
Sâu bệnh hại lúa là một trong những yếu tố chính ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng lúa. Để quản lý tốt, bà con nên:
- Theo dõi sát sao từng giai đoạn sinh trưởng của cây lúa.
- Áp dụng biện pháp canh tác hợp lý (làm đất kỹ, bón phân cân đối, giữ mực nước ổn định).
- Sử dụng thuốc BVTV theo nguyên tắc “4 đúng”: đúng thuốc, đúng liều, đúng lúc, đúng cách.
Hy vọng bài viết trên giúp bà con hiểu rõ hơn về các loại sâu bệnh hại lúa và có biện pháp phòng trừ hiệu quả. Hãy thường xuyên cập nhật kiến thức và chia sẻ kinh nghiệm để cùng nhau bảo vệ mùa màng bội thu!
