Lúa là cây trồng chủ lực của nông dân Việt Nam, nhưng trong quá trình canh tác, bà con có thể gặp phải hiện tượng lúa chậm phát triển, lá vàng, cây còi cọc mà nguyên nhân chính lại đến từ “nghẹt rễ”. Đây là tình trạng thường gặp, nhất là ở các vùng đất trũng, úng nước lâu ngày. Vậy nghẹt rễ lúa là gì? Làm sao để khắc phục hiệu quả? Hãy cùng kỹ sư nông nghiệp của Bio Việt Nam tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Nghẹt rễ lúa là gì? Triệu chứng của nghẹt rễ lúa
Trước khi đi tìm giải pháp của tình trạng nghẹt rễ lúa thì bà con cần hiểu nghẹt rễ lúa là gì? Và cách nhận diện nghẹt rễ lúa để có biện pháp xử lý kịp thời.
Nghẹt rễ lúa là gì?
Nghẹt rễ lúa là tình trạng rễ cây lúa không thể hô hấp bình thường do bị thiếu oxy trong đất, dẫn đến giảm khả năng hút nước và dinh dưỡng. Tình trạng này nếu không được xử lý kịp thời sẽ khiến cây lúa sinh trưởng chậm, dễ nhiễm sâu bệnh và giảm năng suất nghiêm trọng.
Hiện tượng này xảy ra phổ biến ở những ruộng có điều kiện thoát nước kém, đất chua phèn hoặc bị ngập úng kéo dài. Ngoài ra, việc lạm dụng phân bón hóa học hoặc đất canh tác lâu năm không được cải tạo cũng là nguyên nhân khiến đất bị nén chặt, thiếu oxy, gây nghẹt rễ.
Các triệu chứng của nghẹt rễ lúa
Bà con có thể nhận biết cây lúa bị nghẹt rễ qua những dấu hiệu sau:
- Lúa sinh trưởng chậm, còi cọc, phát triển không đồng đều.
- Lá lúa chuyển màu vàng nhạt, bắt đầu từ lá già, sau đó lan dần lên trên.
- Rễ lúa thâm đen, có mùi hôi do bị thối, không phát triển mạnh như bình thường.
- Lúa kém đẻ nhánh, bụi lúa thưa, yếu, dễ đổ ngã.
- Nhiều trường hợp lúa chết từng đám, nhất là sau các trận mưa lớn kéo dài.
Nguyên nhân gây nghẹt rễ lúa
Tình trạng nghẹt rễ ở cây lúa thường không chỉ do một nguyên nhân mà là sự kết hợp của nhiều yếu tố bất lợi như:
Đất bị thoái hóa, bạc màu
Đất canh tác lâu năm không được bổ sung hữu cơ, phân vi sinh hoặc luân canh cây trồng sẽ bị nén chặt, nghèo dinh dưỡng. Điều này làm giảm độ tơi xốp, giảm khả năng trao đổi khí, khiến rễ khó phát triển và dễ bị ngộ độc.
XEM THÊM:
Sử dụng phân bón không hợp lý
Việc lạm dụng phân hóa học, đặc biệt là đạm urê, sẽ khiến đất bị chua nhanh, giảm độ pH, tạo môi trường bất lợi cho sự phát triển của rễ. Bên cạnh đó, sử dụng phân không cân đối (thiếu lân, kali) cũng ảnh hưởng đến quá trình tạo rễ và tăng sức đề kháng của cây.
Đất trũng sâu, ngập úng liên tục
Những vùng đất trũng, thoát nước kém hoặc ruộng bị ngập kéo dài trong mùa mưa là môi trường lý tưởng để xảy ra nghẹt rễ. Rễ bị ngâm nước quá lâu sẽ thiếu oxy, bị thối, không hút được dinh dưỡng.
Cây lúa bị bệnh
Một số loại bệnh như thối rễ, nấm rễ, tuyến trùng cũng gây tổn thương hệ rễ, làm rễ yếu và dễ nghẹt. Khi rễ đã yếu, kết hợp với điều kiện bất lợi trong đất thì khả năng phục hồi rất thấp nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời.
Thời tiết bất lợi
Mưa nhiều kéo dài, bão, lũ hay nắng nóng gay gắt cũng khiến cây bị stress, ảnh hưởng tới hệ rễ. Đặc biệt, sự thay đổi đột ngột giữa các đợt mưa – nắng có thể khiến đất bị sốc nhiệt, tăng nguy cơ nghẹt rễ.
Lúa bị nghẹt rễ phải làm sao?
Để cứu cây lúa khỏi tình trạng nghẹt rễ và giúp ruộng phục hồi nhanh chóng, bà con cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp sau:
Điều chỉnh chế độ nước
- Tháo bỏ nước ứ đọng trong ruộng càng sớm càng tốt nếu có hiện tượng ngập úng.
- Sau khi rút nước, cần để mặt ruộng khô trong vài ngày để tăng cường trao đổi khí, sau đó mới cho nước vào trở lại ở mức vừa phải.
- Không giữ nước liên tục, đặc biệt trong giai đoạn lúa non và sau khi bón phân, để rễ có điều kiện hô hấp.
Cải tạo đất
- Cày sâu, bừa kĩ, sục bùn định kỳ để làm tơi đất, giúp đất thông thoáng hơn.
- Bón vôi bột với liều lượng 300–500kg/ha để cải tạo đất chua, nâng pH đất về mức phù hợp (5.5–6.5).
- Bổ sung phân hữu cơ hoai mục, phân vi sinh, chế phẩm Trichoderma để cải thiện hệ vi sinh vật đất, tăng độ tơi xốp và sức sống cho rễ.
Sử dụng phân bón hợp lý
- Hạn chế bón quá nhiều đạm, nên sử dụng theo nguyên tắc cân đối với lân và kali.
- Tăng cường bón phân lân (super lân, DAP) để kích thích bộ rễ phát triển mạnh, tạo điều kiện hút dinh dưỡng tốt hơn.
- Sử dụng các dòng phân bón lá có chứa axit humic, axit fulvic, vi lượng Zn, Fe, B để hỗ trợ hồi phục bộ rễ nhanh chóng.
- Một số sản phẩm chuyên dùng kích rễ – giải độc – phục hồi lúa nghẹt rễ có thể tham khảo như: Bio Kích Rễ, Bio Super Humic, Bio Fulvic,…
Bà con các tỉnh đồng bằng Sông Cửu Long đang ưa chuộng sử dụng Bio Siêu kích rễ – ổn định pH của công ty Bio Việt Nam. Sản phẩm giúp kích thích rễ lúa ra nhanh, hạn chế nghẹt rễ, thối rễ. Bà con cần tư vấn kỹ thuật hay xử lý nghẹt rễ lúa mời liên hệ HOTLINE: 087 633 8197
Làm cỏ, sục bùn định kỳ
- Cỏ dại phát triển mạnh sẽ cạnh tranh dinh dưỡng với cây lúa, đồng thời làm tăng độ chặt đất nếu rễ phát triển nhiều.
- Sục bùn định kỳ giúp phá vỡ lớp đất kết tảng, tạo điều kiện cho khí oxy đi vào rễ lúa, từ đó hạn chế nghẹt rễ.
- Giữ ruộng sạch sẽ, thông thoáng, giúp giảm áp lực sâu bệnh và tăng hiệu quả bón phân.
Một số lưu ý giúp phòng tránh nghẹt rễ lúa
- Luôn chuẩn bị mặt ruộng tốt trước khi gieo sạ, đảm bảo bằng phẳng, dễ thoát nước.
- Không sạ quá dày, đảm bảo mật độ phù hợp để rễ có không gian phát triển.
- Luân canh cây trồng hợp lý sau vài vụ để đất được nghỉ và cải tạo tự nhiên.
- Kiểm tra pH đất định kỳ, bổ sung vôi và phân hữu cơ khi cần thiết.
- Sau mưa lớn hoặc bón phân đạm, cần theo dõi sát để xử lý sớm nếu có dấu hiệu nghẹt rễ.
Hiện tượng nghẹt rễ lúa nếu không được xử lý kịp thời sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng mùa vụ. Do đó, bà con cần chủ động nhận biết dấu hiệu sớm, kết hợp điều chỉnh nước, cải tạo đất và sử dụng phân bón hợp lý để khắc phục hiệu quả.
Hãy thường xuyên theo dõi tình trạng ruộng lúa, sử dụng giải pháp sinh học an toàn và bền vững để bảo vệ rễ, từ đó nâng cao năng suất và ổn định mùa màng!
