Bệnh lem lép hạt lúa do vi khuẩn là một trong những tác nhân nguy hiểm khiến nông dân thất thu nghiêm trọng trong mùa vụ. Khi lúa vào giai đoạn trổ – ngậm sữa, nếu không có biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời, bệnh sẽ lan nhanh, làm hạt lúa không chắc, khô đen, hoặc bị lép vàng. Vậy lem lép hạt lúa là gì, triệu chứng ra sao, và cần phòng trừ thế nào cho hiệu quả? Cùng kỹ sư nông nghiệp của Bio Việt Nam tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây nhé!
Lem lép hạt lúa là gì?
Lem lép hạt lúa là tình trạng các hạt lúa không thể phát triển bình thường trong giai đoạn trổ – chín, dẫn đến hạt bị lép, hạt không chắc, biến màu hoặc khô đen. Tình trạng này khiến năng suất giảm nghiêm trọng, có thể mất từ 30–70% năng suất nếu bệnh xuất hiện diện rộng.
Bệnh lem lép có thể do nhiều nguyên nhân: nấm, vi khuẩn, điều kiện thời tiết bất lợi, hoặc canh tác không hợp lý. Trong đó, lem lép hạt do vi khuẩn là loại khó nhận diện sớm và dễ nhầm lẫn với bệnh do nấm, nhưng lại có khả năng lây lan nhanh và phá hại nặng.
Triệu chứng của bệnh lem lép hạt lúa do vi khuẩn
Bệnh lem lép lúa do vi khuẩn có biểu hiện chính là lép vàng và lép đen trên hạt lúa. Tùy vào tính trạng của hạt lúa để bà con có thể xác định được bệnh trên cây lúa và có biện pháp xử lý kịp thời.
Lem lép vàng
Đây là dạng phổ biến nhất của lem lép hạt lúa do vi khuẩn. Biểu hiện là các hạt trên bông lúa chuyển sang màu vàng nhạt, sau đó không chắc hạt, khô dần và lép hoàn toàn. Trên vỏ trấu đôi khi có dịch nhờn hoặc vết đốm nước.
Lem lép đen
Bệnh do một số chủng vi khuẩn hoặc phối hợp giữa vi khuẩn và nấm gây ra. Hạt lúa bị khô, vỏ trấu sẫm màu hoặc đen, có thể kèm theo mùi hôi nhẹ. Dạng này thường xuất hiện sau các đợt mưa kéo dài, độ ẩm cao.
XEM THÊM:
Các loại lem lép khác
Ngoài ra còn có hiện tượng lem lép hỗn hợp, khi bệnh kết hợp với nấm (như đạo ôn cổ bông, than đen), tạo thành các vùng lép xen kẽ: vàng – đen – nâu nhạt. Khó phân biệt bằng mắt thường nếu không có kinh nghiệm.
Những vi khuẩn nào gây lem lép hạt lúa?
Một số loại vi khuẩn gây lem lép hạt lúa phổ biến gồm:
- Burkholderia glumae (trước gọi là Pseudomonas glumae):
Gây bệnh cháy bông – lem lép – thối hạt. Phát triển mạnh trong điều kiện ẩm cao và nhiệt độ >28°C. Lây lan qua không khí, nước, tàn dư thực vật.
- Burkholderia plantarii:
Thường gây thối bông, lem lép nhẹ nhưng lan nhanh. Gây thiệt hại lớn nếu đi kèm điều kiện thuận lợi như ẩm độ cao, thiếu ánh sáng, ruộng kín gió.
- Một số loài vi khuẩn dạng phân giải protein khác:
Có thể xâm nhập qua vết thương trên hoa lúa, qua nước tưới hoặc do côn trùng mang mầm bệnh (bọ rầy, muỗi hành).
Các vi khuẩn này có thể sống dai trong nước ruộng, tàn dư rơm rạ, hoặc tồn tại qua vụ mùa để bùng phát ở vụ tiếp theo.
Các biện pháp phòng trừ bệnh lem lép hạt do vi khuẩn
Có rất nhiều biện pháp phòng trừ bệnh lem lép hạt do vi khuẩn như: biện pháp canh tác, biện pháp hoá học và nâng cao dinh dưỡng cho cây trồng.
Biện pháp canh tác
Với biện pháp canh tác bà con cần chú ý đến: giống lúa, quá trình làm đất, bón phân, quản lý nước, cũng như thời vụ gieo trồng.
Chọn giống kháng bệnh
Ưu tiên các giống có khả năng kháng bệnh lem lép do vi khuẩn như OM5451, OM18, OM9577, ST24…
Tránh sử dụng giống cũ, yếu, có tỷ lệ nhiễm bệnh cao.
Làm đất kỹ – xử lý rơm rạ triệt để
Vi khuẩn tồn tại rất lâu trong tàn dư cây bệnh. Nên cày ải, phơi đất ít nhất 2–3 tuần trước khi gieo. Có thể kết hợp vôi bột (50–70kg/ha) để diệt mầm bệnh.
Bón phân cân đối – không bón thừa đạm
Đạm nhiều khiến cây mềm yếu, dễ nhiễm bệnh. Bổ sung thêm Kali và Canxi – Bo giúp cây cứng cáp, giảm tỷ lệ lem lép.
Quản lý nước tốt – giữ ruộng thoáng
Không để ruộng úng liên tục, nhất là giai đoạn lúa trổ – ngậm sữa. Hạn chế đi lại hoặc phun thuốc lúc bông đang trổ để tránh tổn thương.
Gieo sạ đồng loạt, đúng lịch thời vụ
Gieo sạ đúng lịch giúp né đỉnh dịch, giảm áp lực vi khuẩn và tạo điều kiện canh tác thuận lợi hơn.
Biện pháp hóa học
Trên thị trường hiện nay có rất nhiều loại thuốc hoá học giúp đặc trị bệnh lem lép hạt lúa cho vi khuẩn. Bà con có thể sử dụng 1 số loại thuốc dưới đây.
Thuốc đặc trị lem lép hạt lúa
Hiện nay, một số dòng thuốc đặc trị bệnh lem lép hạt lúa do vi khuẩn được khuyến cáo gồm:
- Kasumin 2L (kasugamycin): Phổ rộng, hiệu quả cao đối với vi khuẩn gây lem lép, nên phun sớm từ thời điểm lúa bắt đầu trổ.
- Xanthomin (validamycin + oxolinic acid): Hiệu quả tốt trong điều kiện ẩm ướt, kết hợp với phun sương.
- Totan 200SC, BoniGold 500SC: Các loại thuốc phối hợp giữa trị nấm và vi khuẩn, phù hợp khi không rõ nguyên nhân lem lép cụ thể.
- Azoxystrobin, Difenoconazole, Hexaconazole: có trong sản phẩm Bio Siêu trị lem lép của công ty Bio Việt Nam. Đặc trị cho lúa bị lem lép hạt, đạo ôn, vàng lá chín sớm, giúp ngăn chặn sự phát triển của bệnh và bảo vệ năng suất mùa vụ. Bà con cần tư vấn chi tiết về sản phẩm Bio Siêu trị lem lép mời liên hệ HOTLINE: 087.633.8197
Cách dùng và liều lượng
- Thời điểm phun:
Phun lần 1 khi lúa bắt đầu trổ đều 5–10%
Phun lần 2 sau 5–7 ngày, giai đoạn lúa trổ đều – ngậm sữa
- Liều lượng phổ biến:
▪️ Kasumin 2L: 1 lít/ha pha với 400–500 lít nước
▪️ Xanthoma: 500ml/ha
▪️ Các loại khác dùng theo hướng dẫn trên bao bì
Chú ý: Nên luân phiên các hoạt chất để tránh kháng thuốc. Có thể phối hợp thêm chất bám dính hoặc silicon sinh học để tăng hiệu lực thuốc.
Nâng cao dinh dưỡng cho lúa, phòng chống lem lép hạt
Ngoài việc phòng trừ bệnh lem lép hạt lúa do vi khuẩn bằng các biện pháp canh tác và phòng trừ bằng thuốc hoá học. Thì bà con nên chủ động nâng cao dinh dưỡng cho cây lúa bằng các loại phân bón lá hữu hiệu.
Bio Siêu đẻ nhánh là dòng phân bón hữu cơ của công ty Bio Việt Nam giúp lúa giai đoạn đẻ nhánh có đủ dinh dưỡng. Khi lúa có đủ dinh dưỡng, nâng cao đề kháng, rễ ra khoẻ, thành chùm và tăng đồng đều nhánh hữu hiệu. Đây là bước đệm giúp giai đoạn rước đòng và vô gạo lúa hạn chế sâu bệnh hại.
Bio Siêu Rước Đòng dạng chai giúp cây lúa phát triển toàn diện, thúc đẩy quá trình quang hợp, tăng cường khả năng hấp thụ dinh dưỡng và nuôi dưỡng đòng trong suốt giai đoạn.
Bio Vô Gạo Thần Tốc dạng chai là giải pháp dinh dưỡng ưu việt cho cây lúa trong giai đoạn trổ lẹt xẹt đến đỏ đuôi, giai đoạn quyết định đến chất lượng và năng suất lúa. Nhờ vậy giúp lúa tăng tỉ lệ hạt chắc trên bông đến 10%, xanh lá đài, lúa vào hạt nhanh chóng, hạt chắc, hạn chế lem lép hạt.
Tổng kết
Bệnh lem lép hạt do vi khuẩn trên lúa tuy không dễ nhận biết ban đầu, nhưng nếu được phòng trừ kịp thời và đúng cách, hoàn toàn có thể kiểm soát. Nông dân cần chủ động từ khâu chọn giống – làm đất – chăm sóc – phun phòng, đặc biệt trong thời điểm lúa trổ bông – ngậm sữa – thời điểm vàng để bảo vệ năng suất.
Hãy áp dụng đồng bộ các biện pháp canh tác kết hợp với thuốc đặc trị hợp lý, để đảm bảo vụ mùa bội thu – ít sâu bệnh – chắc hạt.
![[HƯỚNG DẪN] liều lượng bón phân cho lúa ĐÚNG – ĐỦ – TIẾT KIỆM](https://biovietnam.com.vn/wp-content/uploads/2024/12/lieu-luong-phan-bon-cho-lua-1-600x600.jpg)
