[HƯỚNG DẪN] Cách sử dụng phân bón NPK cho cây lấy củ – CỦ TO – CHẮC THỊT – NẶNG KÝ

Với cây lấy củ ngoài việc chú trọng giống, đất thì phân bón là một trong những yếu tố then chốt quyết định quá trình sinh trưởng và năng suất cây trồng. Tuy nhiên, nếu sử dụng không đúng liều lượng thì cây trồng sẽ giảm  năng suất. Bởi vậy, bài viết dưới đây kỹ sư nông nghiệp của Bio Việt Nam hướng dẫn chi tiết về cách sử dụng NPK cho cây lấy củ (khoai, hành, tỏi, cà rốt, củ cải…). Với tỷ lệ phù hợp theo giai đoạn, cách bón hiệu quả, dấu hiệu thiếu/thừa và gợi ý sản phẩm. Áp dụng dễ hiểu cho bà con và người làm vườn.

Vì sao phân bón NPK quan trọng với cây lấy củ?

Cây lấy củ (khoai tây, khoai lang, hành, tỏi, cà rốt, củ cải, su hào…) có mục tiêu sản xuất là tạo ra củ to, chắc, nhiều tinh bột, ngậm nước và ít nứt. Trong đó N (đạm), P (lân), K (kali) đóng vai trò nền tảng:

• N (Nitơ) nuôi sinh khối lá – thân, tạo nguồn sản phẩm hữu cơ nuôi củ.
• P (Phốtpho) kích thích ra rễ, tăng chuyển hóa năng lượng, quan trọng cho việc tích lũy tinh bột.
• K (Kali) điều tiết nước-sức khỏe tế bào, giúp củ chắc, tăng hàm lượng đường và chống nứt, thối.

Sử dụng NPK đúng tỷ lệ và đúng thời điểm sẽ giúp cây phân bổ dinh dưỡng hợp lý: lúc cần lá — có N; lúc cần tích lũy củ — tăng K, giảm N.

Vai trò chi tiết của N, P, K với cây lấy củ

Bà con cần hiểu rõ vai trò của phân bón NPK đối với cây lấy củ để có thể sử dụng đúng liều lượng, đúng thời điểm cũng như đúng loại phân. Có như vậy thì cây trồng mới phát triển tốt và hạn chế việc lãng phí phân bón khi không dùng đúng liều lượng. 

Đạm (N)

• Kích thích sinh trưởng thân lá, tăng quang hợp.
• Thiếu N: cây còi, lá vàng, năng suất củ giảm.
  
• Thừa N: cây tươi tốt nhiều lá nhưng củ kém phát triển, dễ nứt và chịu bệnh thối.

Lân (P)

• Kích thích phát triển rễ, nảy chồi, chuyển hóa đường → ảnh hưởng trực tiếp đến kích thước và chất lượng củ.
• Thiếu P: rễ yếu, củ nhỏ, chậm lớn.
• Lân giúp cây tích lũy tinh bột hiệu quả.

Kali (K)

• Điều hòa nước, tăng độ chắc, chất lượng cơm/ruột củ (tăng đường, tinh bột).
• Thiếu K: củ mềm, dễ nứt, năng suất và tuổi bảo quản giảm.
• K còn tăng sức chống chịu sâu bệnh, stress môi trường.

Tỷ lệ NPK khuyến nghị theo giai đoạn (tổng quan)

Giai đoạn cây con — cân bằng NPK; giai đoạn phình/nuôi củ — giảm N, tăng K. Bởi vậy, bà con cần dùng đúng liều lượng ở từng giai đoạn để cây trồng phát triển nhanh chóng, cho năng suất cao.
Dưới đây là bảng tham khảo tỷ lệ NPK cho cây lấy củ phổ biến. (Tỉ lệ có thể điều chỉnh theo đất, giống, khí hậu.)

Cây chính	Giai đoạn cây con	Giai đoạn hình thành củ	Giai đoạn nuôi củ
Khoai tây	16-16-8 (cân đối)	12-12-20 (tăng K)	10-5-20
Khoai lang	15-15-10	10-10-18	8-8-20
Cà rốt / củ cải	16-16-8	12-12-18	8-6-20
Hành, tỏi	16-10-20 (kích rễ)	10-5-20 (tăng K)	7-7-7 hoặc bón lá bổ sung kali
Su hào, rau củ khác	16-16-8 → 10-5-20	10-6-20	7-7-14

Ghi chú: Các con số trên là tỷ lệ N:P:K trong sản phẩm NPK (ví dụ NPK 16-16-8). Lượng bón thực tế (kg/ha) phụ thuộc vào điều kiện đất, phân chuồng đã bón, và yêu cầu giống — nên dựa trên phân tích đất.

Kỹ thuật bón NPK cho cây lấy củ — khi nào và bón thế nào cho hiệu quả

Khi bà con đã hiểu được vai trò cũng như liều lượng sử dụng NPK. Dưới đây, kỹ sư của Bio Việt Nam sẽ hướng dẫn bà con cách sử dụng đúng thời điểm. 

Bón lót NPK(trước khi trồng)

• Mục tiêu: cung cấp nền dinh dưỡng ban đầu, phát triển rễ.
• Thực hành: trộn NPK cân đối cùng phân hữu cơ hoai mục hoặc phân chuồng (nếu có). Nếu dùng phân hữu cơ dồi dào, giảm lượng NPK tổng thể.
• Lưu ý: với đất nghèo, tăng lân để kích rễ.

Bón thúc NPK (theo từng giai đoạn)

• Lần 1 (sau trồng 10–20 ngày): bà con bón thúc nhẹ với NPK cân đối để cây ra rễ, lá khỏe.
• Lần 2 (giai đoạn hình thành củ): chuyển sang NPK hàm lượng K cao, giảm N để thúc phình củ.
• Lần 3 (nuôi củ): tập trung K và vi lượng; tránh bón N mạnh sát thời điểm thu hoạch.

Bón qua lá (phun lá)

• Dùng trong giai đoạn củ bắt đầu hình thành để bổ sung vi lượng, kích thích cây hấp thu nhanh.
• Phân bón lá hòa tan hoặc dung dịch chelate vi lượng giúp xử lý triệu chứng thiếu mạch nhanh.

Bón rãnh/điểm

• Với khoai tây/khoai lang có thể bón rãnh quanh luống, tránh rải đều trên mặt vì sẽ gây thất thoát N.
• Điều chỉnh kỹ thuật bón theo loại cây và phương thức canh tác (gieo sạ, trồng củ, luân canh).

Kết hợp phân hữu cơ và vi sinh — vì sao cần thiết?

• Phân hữu cơ (phân chuồng hoai, compost) tăng cấu trúc đất, giữ ẩm, giải phóng dinh dưỡng từ từ — rất quan trọng cho cây lấy củ.
• Vi sinh vật có lợi (Trichoderma, EM, phân bón vi sinh) hỗ trợ phân giải hữu cơ, cố định dinh dưỡng và bảo vệ rễ.
  Các chất kích thích như humic acid, amino acids, chitosan giúp tăng hấp thu, làm tăng độ chắc của củ và giảm bệnh.
• Nguyên tắc: bón hữu cơ + bón NPK hợp lý giúp hiệu suất dinh dưỡng bền vững.

Dấu hiệu thiếu và thừa NPK — nhận biết để xử lý kịp thời

Sử dụng phân bón NPK cho cây lấy củ nếu bà con sử dụng quá liều lượng khiến cây thừa dinh dưỡng. Điều này chỉ khiến cây phát triển thân, lá chứ không thể giúp cây xuống củ nhanh, tăng trọng lượng của củ được. 

Dưới đây là các dấu hiệu nhận biết bà con bón thừa phân NPK. 

Nguyên tố	Triệu chứng thiếu	Triệu chứng thừa	Biện pháp xử lý
Đạm (N)	Lá nhỏ, vàng nhạt, cây chậm lớn	Lá rất xanh, ra chồi mạnh nhưng củ nhỏ	Bón N nhẹ, tăng vi lượng, kiểm tra pH
Lân (P)	Rễ yếu, chậm nảy mầm, củ nhỏ	Ứ đọng lân gây hạn chế hấp thu vi lượng	Bổ sung P dạng tan, cải tạo đất
Kali (K)	Mép lá cháy, củ mềm dễ nứt, năng suất giảm	Cháy lá (hiếm khi do K riêng), mất cân bằng dinh dưỡng	Bón kali (KCl/K2SO4), bổ sung Ca, Mg

Lưu ý: Nhiều lần, triệu chứng không rõ ràng — cần phân tích đất/lá để chẩn đoán chính xác.

Sai lầm phổ biến khi dùng NPK và cách tránh

Bà con cần tránh những sai lầm phổ biến dưới đây khi sử dụng NPK: 

• Bón N quá nhiều sát thu hoạch → củ lớn nước, dễ vỡ, bảo quản kém.

Giải pháp: giảm N trong giai đoạn nuôi củ, tăng K.

• Không bón phân hữu cơ → đất cứng, rễ yếu, hấp thu NPK kém.

Giải pháp: kết hợp phân chuồng, compost.

• Bón cùng lúc quá nhiều loại → cháy rễ hoặc mất cân bằng.

Giải pháp: đọc hướng dẫn, test trước trên diện tích nhỏ.

• Không xét pH đất → pH không phù hợp làm hạn chế hấp thu P, vi lượng.

Giải pháp: điều chỉnh pH (vôi hoặc lưu huỳnh) theo phân tích đất.

Lựa chọn phân NPK — tiêu chí và gợi ý sản phẩm

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại phân bón NPK cho cây lấy củ. Bà con dựa vào các tiêu chí dưới đây để lựa chọn phân bón cho cây lấy củ phù hợp. 

Tiêu chí chọn phân NPK

• Tỷ lệ N:P:K phù hợp theo giai đoạn cây.
• Độ tan, dạng hạt hay hòa tan (dùng cho bón lót/pha tưới hay phun lá).
• Có vi lượng (Ca, Mg, B, Mn, Zn) hay không — cây lấy củ cần vi lượng để chất lượng củ tốt.
• Nguồn gốc, nhà sản xuất uy tín, hướng dẫn sử dụng rõ ràng.

Phân bón chuyên dụng cho cây lấy củ 

Các loại phân dưới đây được bà con sử dụng nhiều cho các loại cây lấy củ. Như: cây cà rốt, khoai tây, khoai lang…

• Organic Sumo Farm (dành cho cây lấy củ): (Ví dụ thành phần) chứa chất hữu cơ ~22% kết hợp NPK và vi lượng (Ca, Mg, Bo) — hỗ trợ củ to, hạn chế nứt.
• Bio Siêu To Củ: (Ví dụ) NPK 7-7-7 kết hợp Chitosan — dùng để kích củ phình to, tăng độ chắc.

Ghi chú: Bà con khi dùng sản phẩm thương mại, luôn đọc nhãn, tuân thủ liều lượng nhà sản xuất, và thử nghiệm trên diện tích nhỏ trước khi áp dụng rộng. 

Bà con cần tư vấn chi tiết về sản phẩm và đặt hàng. Mời bà con liên hệ HOTLINE: 087 633 8197

Phân bón NPK cho cây lấy củ đóng vai trò quyết định trong việc giúp cây phát triển cân đối, củ hình thành nhanh, chắc và nhiều tinh bột. Khi bà con biết chọn đúng tỷ lệ NPK theo từng giai đoạn — từ cây con, ra củ đến nuôi củ — cây sẽ hấp thu dinh dưỡng hiệu quả, giảm sâu bệnh, cho năng suất và chất lượng củ vượt trội.