Trong sản xuất nông nghiệp, đất phèn là một loại đất thường gặp ở nhiều vùng đồng bằng, đặc biệt là ở khu vực Nam Bộ. Với đặc tính chua, nghèo dinh dưỡng và khó canh tác, đất phèn ảnh hưởng đáng kể đến sinh trưởng và năng suất của cây lúa. Để canh tác hiệu quả, người nông dân cần hiểu rõ bản chất của đất phèn và có giải pháp cải tạo phù hợp.
Bài viết dưới đây kỹ sư nông nghiệp của Bio Việt Nam sẽ phân tích cụ thể đặc điểm của đất phèn và cách xử lý khi đất lúa bị nhiễm phèn.
Đất phèn là gì? Vì sao đất lúa lại bị nhiễm phèn?
Trong nông nghiệp, đặc biệt là trong nông nghiệp lúa nước thì đất bị nhiễm phèn sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cây lúa.
Để cải thiện chất lượng đất bà con cần hiểu rõ đất phèn là gì? Nguyên nhân vì sao đất trồng lúa lại bị nhiễm phèn.
Đặc điểm của đất phèn
Đất phèn là loại đất chứa nhiều hợp chất sắt và nhôm, có tính axit mạnh và thường xuất hiện ở các vùng đất trũng, ngập nước lâu ngày. Một số đặc điểm nổi bật của đất phèn bao gồm:
- Độ pH thấp: pH của đất phèn thường dưới 4, gây môi trường chua làm hạn chế khả năng hấp thu dinh dưỡng của rễ lúa.
- Hàm lượng sắt và nhôm cao: Khi bị oxy hóa, các nguyên tố này tạo ra độc chất gây ngộ độc cho cây trồng.
- Đất có kết cấu chặt, khó thoát nước: Điều này khiến rễ cây thiếu oxy, dễ chết ngạt trong điều kiện úng kéo dài.
- Thiếu dinh dưỡng: Đất phèn nghèo chất hữu cơ và vi lượng, khiến cây trồng chậm phát triển, lá vàng, rễ kém phát triển.
Vì sao đất lúa bị nhiễm phèn?
Đất lúa bị nhiễm phèn do hai nguyên nhân chính: yếu tố tự nhiên hay do con người tác động như canh tác không hợp lý, sử dụng phân bón không cân đối làm đất bị thoái hoá, bạc màu, nhiễm phèn.
Yếu tố tự nhiên:
Ở các vùng trũng thấp, ven biển hoặc có địa hình dễ tích nước, lớp đất phía dưới thường chứa nhiều sunfua sắt (FeS₂). Khi lớp đất này tiếp xúc với không khí (do canh tác hoặc rút nước), FeS₂ bị oxy hóa tạo thành axit sunfuric, làm chua đất.
Tác động của con người:
Việc canh tác không hợp lý như tháo cạn nước ruộng đột ngột, cày xới sâu khi đất còn ướt hoặc lạm dụng phân hóa học lâu ngày đều có thể khiến tầng phèn trồi lên mặt đất.
Ngoài ra, việc đốt rơm rạ không đúng cách cũng làm giảm chất hữu cơ trong đất, khiến đất khó hồi phục.
Đất lúa bị nhiễm phèn phải làm sao?
Khi phát hiện ruộng lúa bị nhiễm phèn, bà con cần triển khai ngay các biện pháp cải tạo đất, kết hợp nhiều giải pháp về cơ học, thủy lợi và dinh dưỡng để giảm thiểu tác hại và đảm bảo năng suất vụ mùa.
Cày sâu và phơi ải ruộng
Phơi ải ruộng là biện pháp cơ học truyền thống nhưng rất hiệu quả trong xử lý đất phèn. Bà con nên cày sâu từ 25–30cm vào đầu mùa khô, sau đó để ruộng khô tự nhiên trong khoảng 2–3 tuần. Việc này giúp phá vỡ tầng đất chặt, tạo điều kiện cho oxy đi sâu vào đất, thúc đẩy phân hủy chất độc và tiêu diệt mầm bệnh.
Lưu ý: không nên cày đất khi còn ướt vì dễ làm đất bị lèn, ảnh hưởng đến kết cấu tầng canh tác.
Quản lý chế độ nước hợp lý
Trong điều kiện đất phèn, chế độ nước đóng vai trò rất quan trọng. Nên duy trì mực nước hợp lý trong suốt quá trình sinh trưởng của cây lúa. Khi mới xuống giống hoặc mới cấy, nên giữ nước nông để hạn chế phèn bốc lên. Sau đó, tiến hành xả nước – tháo nước luân phiên để rửa trôi axit và muối độc ra khỏi tầng mặt đất.
Tránh để ruộng khô nứt giữa vụ vì sẽ làm tăng quá trình oxy hóa lớp phèn tiềm tàng phía dưới.
Bón vôi bột để trung hòa độ chua
Vôi là chất cải tạo đất phèn phổ biến và hiệu quả. Vôi giúp trung hòa axit, giảm độ chua, kết tủa các độc tố sắt, nhôm, đồng thời cải thiện cấu trúc đất, tăng khả năng hút dưỡng chất của rễ lúa.
Liều lượng bón vôi phụ thuộc vào mức độ nhiễm phèn, thường dao động từ 500 – 1000 kg/ha. Nên bón vôi trước khi cày ải hoặc ít nhất 10–15 ngày trước khi xuống giống để vôi kịp thời phát huy tác dụng.
Sử dụng phân hữu cơ để làm giàu dinh dưỡng cho đất
Đất phèn thường thiếu chất hữu cơ nên việc bổ sung phân hữu cơ là rất cần thiết. Bà con có thể dùng phân chuồng hoai mục, phân rác hữu cơ hoặc phân vi sinh để cải thiện đất.
Phân hữu cơ giúp cải tạo kết cấu đất, tăng khả năng giữ nước và giữ phân, đồng thời cung cấp vi sinh vật có lợi để phân giải các độc tố.
Ngoài ra, phân hữu cơ còn hỗ trợ cây lúa phát triển khỏe mạnh, tăng sức đề kháng với môi trường bất lợi.
Với đất lúa bị nhiễm phèn bà con nên sử dụng kết hợp Bio siêu kích rễ – Ổn định pH của công ty Bio Việt Nam. Sản phẩm giúp kích rễ cho lúa, hạ phèn, ổn định độ pH trong đất.
Vì vậy, lúa có bị nhiễm phèn cũng vẫn cải thiện và phục hồi nhanh chóng. Bà con cần tư vấn chi tiết về sản phẩm cũng như kỹ thuật xử lý đất lúa bị nhiễm phèn. Liên hệ ngay HOTLINE: 087 633 8197.
Một số lưu ý khi cải tạo đất phèn
- Nên phân tích mẫu đất trước mỗi vụ mùa để xác định chính xác mức độ nhiễm phèn, từ đó điều chỉnh liều lượng vôi và phân bón hợp lý.
- Không bón nhiều phân đạm, nhất là urê, trong giai đoạn đầu vì dễ gây sốc phèn và làm tăng chua đất.
- Kết hợp bón phân vi lượng như kẽm (Zn), sắt (Fe), mangan (Mn), đồng (Cu) để bổ sung những chất thiết yếu thường thiếu hụt ở đất phèn.
- Chọn giống lúa phù hợp như OM6976, OM5451 hoặc các giống có khả năng chịu phèn, chịu ngập để đảm bảo hiệu quả sản xuất.
Việc canh tác trên đất phèn tuy gặp nhiều khó khăn nhưng nếu hiểu rõ đặc điểm và áp dụng đúng kỹ thuật cải tạo, bà con hoàn toàn có thể khắc phục được tình trạng này. Cần kết hợp các biện pháp như cày ải, điều tiết nước, bón vôi và sử dụng phân hữu cơ để phục hồi đất và giúp cây lúa sinh trưởng khỏe mạnh, đạt năng suất cao.
