Trong quá trình canh tác lúa, bà con nông dân thường gặp phải nhiều loại bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng hạt gạo. Một trong những loại bệnh gây hại phổ biến và khó kiểm soát chính là bệnh đốm nâu trên lúa. Nếu không phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh có thể lan rộng, làm giảm đáng kể sản lượng và giá trị kinh tế của vụ mùa.
Bà con đã hiểu hết bệnh trên lúa này chưa? Hãy cùng kỹ sư nông nghiệp của Bio Việt Nam tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
Bệnh đốm nâu trên lúa là gì?
Bệnh đốm nâu là một loại bệnh về lúa khá phổ biến xuất hiện trên lá lúa, thân, bẹ lá và đôi khi cả trên bông lúa. Đây không phải là bệnh do một loại nấm hay vi khuẩn cụ thể gây ra, mà là hệ quả của nhiều yếu tố bất lợi trong điều kiện môi trường và dinh dưỡng, khiến cây lúa bị tổn thương sinh lý, biểu hiện ra ngoài bằng các vết đốm nâu hoặc nâu đen.
Bệnh thường xuất hiện vào giai đoạn lúa đẻ nhánh đến làm đòng, đặc biệt trong điều kiện thời tiết rét lạnh, mưa nhiều hoặc ngập úng. Những vết đốm làm giảm khả năng quang hợp, khiến lúa phát triển kém, chậm trổ, hạt lép, kém chất lượng.
Triệu chứng của bệnh đốm nâu hại lúa
Triệu chứng đặc trưng của bệnh đốm nâu trên lúa là xuất hiện các vết đốm nhỏ màu nâu, rải rác trên mặt lá. Ban đầu, các đốm có màu vàng nhạt, sau đó chuyển dần sang nâu sẫm hoặc nâu đen. Khi bệnh nặng, các vết đốm lan rộng và liên kết với nhau thành từng mảng lớn, khiến lá bị cháy khô từ chóp xuống, dễ bị nhầm lẫn với hiện tượng lúa già.
Ngoài lá, bệnh cũng có thể ảnh hưởng đến thân và bẹ, khiến thân cây lúa mềm, dễ gãy đổ khi gặp gió lớn. Một số ruộng lúa còn có hiện tượng hạt lép, kém chắc hạt, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất thu hoạch.
Nguyên nhân gây bệnh đốm nâu hại lúa
Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến hiện tượng bệnh đốm nâu trên lúa, phần lớn đến từ điều kiện môi trường và chế độ canh tác chưa hợp lý.
XEM THÊM:
Đốm nâu trên lúa do nhiễm lạnh
Một trong những nguyên nhân phổ biến là do nhiễm lạnh. Khi thời tiết chuyển rét, đặc biệt trong giai đoạn lúa đang đẻ nhánh hoặc làm đòng, cây lúa bị sốc nhiệt, dẫn đến rối loạn sinh lý và xuất hiện các đốm nâu trên lá.
Đốm nâu trên lúa do đất bị nhiễm độc tố
Do độc tố cũng là một nguyên nhân quan trọng. Đất bị ngộ độc hữu cơ, phèn hoặc kim loại nặng sẽ làm rễ cây không thể hấp thụ dưỡng chất, khiến cây bị vàng lá, chậm phát triển, dễ xuất hiện các vết đốm nâu như biểu hiện của tổn thương tế bào.
Bệnh đốm nâu ở lúa do thiếu vi lượng
Bên cạnh đó, hiện tượng thiếu vi lượng như thiếu kẽm, mangan, sắt… cũng dẫn đến tình trạng đốm lá, cháy lá. Cây lúa thiếu dinh dưỡng không chỉ phát triển yếu mà còn dễ bị tác động bởi các yếu tố bất lợi khác, khiến tình trạng bệnh nặng thêm.
Lúa bị ngập nước gây đốm nâu trên lúa
Lúa bị ngập nước kéo dài làm cho đất thiếu oxy, rễ bị nghẹt thở và thối, khiến cây suy yếu, không đủ khả năng kháng lại các tác nhân gây hại từ môi trường. Đây là điều kiện thuận lợi để bệnh đốm nâu phát sinh.
Do sâu bệnh gây ra bệnh đốm nâu trên lúa
Cuối cùng, do sâu bệnh gây ra cũng không thể bỏ qua. Tuyến trùng đỏ, rầy nâu, nấm gây thối rễ, thối cổ lá… đều có thể tạo điều kiện làm lúa yếu và xuất hiện đốm nâu. Đây là hệ quả của quá trình cây bị tổn thương lâu dài mà không được xử lý triệt để.
Hậu quả của bệnh đốm nâu hại lúa
Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh đốm nâu trên lúa sẽ gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Trước hết là ảnh hưởng đến khả năng quang hợp của cây lúa. Khi lá bị cháy, bị đốm, năng lượng cho quá trình sinh trưởng bị giảm sút rõ rệt.
Tiếp theo, bệnh làm rễ yếu, thân mềm, cây lúa dễ đổ ngã, gây khó khăn trong thu hoạch và làm thất thoát sản lượng. Bên cạnh đó, hạt lúa bị lép, không chắc, tỷ lệ hạt gạo đạt chất lượng thấp. Đặc biệt, nếu bệnh bùng phát trên diện rộng, bà con có thể mất trắng cả vụ mùa, ảnh hưởng lớn đến thu nhập và đời sống kinh tế.
Biện pháp phòng trừ bệnh đốm nâu hiệu quả
Để phòng ngừa và xử lý bệnh đốm nâu trên lúa hiệu quả, bà con cần có chiến lược tổng hợp, kết hợp giữa điều chỉnh môi trường canh tác và bổ sung dinh dưỡng hợp lý cho cây.
Biện pháp sinh học
Đầu tiên là phòng chống rét hại, chống úng. Trong thời điểm nhiệt độ xuống thấp, bà con nên giữ mực nước trong ruộng ở mức vừa phải để hạn chế tác động của thời tiết lạnh. Tránh để ruộng ngập sâu lâu ngày, đồng thời làm cỏ và xới đất thông thoáng để rễ hô hấp tốt hơn.
Tiếp theo, cần phòng chống ngộ độc đất bằng cách bón vôi định kỳ, sử dụng phân hữu cơ hoai mục để cải tạo đất, tăng độ thông thoáng và giảm độc tố. Tránh sử dụng phân bón hóa học liều cao, đặc biệt là đạm, vì dễ làm cây yếu, tạo điều kiện cho bệnh phát sinh.
Ngoài ra, cần chú ý phòng ngừa tuyến trùng đỏ bằng cách xử lý hạt giống, làm đất kỹ, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học đúng liều lượng. Luân canh cây trồng, không trồng lúa liên tiếp nhiều vụ trên cùng một chân ruộng để hạn chế sự phát triển của tuyến trùng trong đất.
CÁC SẢN PHẨM CHUYÊN LÚA
Biện pháp hóa học
Trong trường hợp bệnh phát triển mạnh, lan rộng trên diện tích lớn và ảnh hưởng đến lá, bẹ, có thể sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật đặc trị. Một số thuốc trị bệnh đốm nâu hiệu quả bao gồm:
- Coc 85WP: Chứa đồng oxyclorua, có tác dụng ức chế và tiêu diệt các mầm bệnh sinh lý. Liều lượng sử dụng là 30–50g/16 lít nước, phun đều trên mặt lá vào sáng sớm hoặc chiều mát. Phun 2 lần cách nhau 5–7 ngày.
- Carbenzim 500FL hoặc Bumper 250EC: Đây là các loại thuốc có tác dụng phổ rộng, phòng ngừa các bệnh sinh lý lá như đốm nâu, đốm sọc, đạo ôn. Pha 25–30ml/16 lít nước, phun khi bệnh bắt đầu xuất hiện.
- Tilt Super 300EC: Hoạt chất Propiconazole và Cyproconazole giúp tiêu diệt mầm bệnh nhanh chóng, hiệu quả kéo dài. Liều dùng 15–20ml/16 lít nước. Phun 1–2 lần/vụ, tùy mức độ bệnh.
Khi sử dụng thuốc hóa học, bà con cần luân phiên các hoạt chất khác nhau để tránh hiện tượng kháng thuốc. Đồng thời nên tuân thủ thời gian cách ly và không phun vào thời điểm nắng gắt, mưa to để đảm bảo hiệu quả thuốc.
Bổ sung dinh dưỡng cho cây trồng
Để cây lúa khỏe, tăng sức chống chịu với bệnh, cần bổ sung đầy đủ Đạm – Lân – Kali theo từng giai đoạn sinh trưởng:
- Giai đoạn mạ – đẻ nhánh: Ưu tiên bổ sung Đạm (ure) để giúp cây phát triển thân lá, ra nhánh mạnh. Liều lượng trung bình: 4–5kg urê/sào (360m²), chia làm 2 lần bón (sau sạ 7 ngày và 15 ngày). Kết hợp Lân (lân supe) 4–5kg/sào trong lần bón đầu.
- Giai đoạn làm đòng – trổ: Giảm lượng Đạm, tăng Kali (KCl) để giúp đòng phát triển mập, đồng đều. Liều lượng: 3–4kg kali/sào, kết hợp thêm 2–3kg urê tùy vào độ xanh của lúa. Có thể bón thêm lân nếu đất chua, thiếu vi lượng.
- Giai đoạn sau trổ – vào chắc: Tăng cường Kali để chắc hạt, sáng gạo. Lượng dùng: 2–3kg/sào. Hạn chế đạm vì có thể gây lốp đổ.
Một trong những yếu tố quan trọng là bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng. Khi cây lúa bị thiếu chất dinh dưỡng, đặc biệt là trung vi lượng, cần bón bổ sung các sản phẩm chuyên dụng. Trong đó, bộ sản phẩm của Bio Việt Nam như Bio Siêu Đẻ Nhánh, Bio Siêu Rước Đòng, Bio Vô Gạo Thần Tốc đã được nhiều bà con sử dụng và đánh giá cao.
Bio Siêu Đẻ Nhánh giúp cây khỏe, ra nhánh mạnh, tăng sức đề kháng. Bio Siêu Rước Đòng hỗ trợ giai đoạn làm đòng, giúp đòng ra đều, mập, hạn chế hiện tượng nghẹn đòng do lạnh. Bio Vô Gạo Thần Tốc thúc đẩy quá trình tích lũy dinh dưỡng, giúp hạt lúa chắc, sáng đẹp và ít lép.
Bà con cần tư vấn về sản phẩm Bio của công ty Bio Việt Nam hay kỹ thuật chăm sóc lúa nâng cao năng suất. Mời bà con liên hệ HOTLINE: 087 633 8197
Việc quan sát đồng ruộng thường xuyên để phát hiện sớm các triệu chứng bệnh cũng rất quan trọng. Khi thấy dấu hiệu đốm nâu xuất hiện, cần nhanh chóng áp dụng biện pháp can thiệp để tránh bệnh lây lan.
Kết luận
Bệnh đốm nâu trên lúa là một hiện tượng sinh lý – sinh thái do nhiều nguyên nhân kết hợp, gây ảnh hưởng nặng nề đến năng suất và chất lượng lúa. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp phòng trừ bệnh đốm nâu sẽ giúp bà con chủ động trong việc bảo vệ mùa màng. Kết hợp với các sản phẩm dinh dưỡng chuyên dụng như Bio Siêu Đẻ Nhánh, Bio Siêu Rước Đòng, Bio Vô Gạo Thần Tốc, bà con có thể giúp cây lúa phát triển khỏe mạnh, tăng sức đề kháng và đạt năng suất cao dù điều kiện thời tiết không thuận lợi.
![[PHÒNG TRỪ] bệnh cháy bìa lá lúa HỮU HIỆU, TỐN ÍT CHI PHÍ](https://biovietnam.com.vn/wp-content/uploads/2025/04/benh-chay-bia-la-600x600.jpg)
