Trong quá trình canh tác lúa nước, bệnh bạc lá lúa là một trong những loại bệnh phổ biến và gây hại nghiêm trọng đến năng suất lúa nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Bệnh xuất hiện ở nhiều vùng trồng lúa trên cả nước, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nóng ẩm và mưa nhiều. Bài viết sau kỹ sư nông nghiệp của Bio Việt Nam sẽ giúp bà con nông dân hiểu rõ về bệnh, nguyên nhân, biểu hiện cũng như các biện pháp phòng trừ hiệu quả và bền vững.
Bệnh bạc lá lúa là gì?
Bệnh bạc lá lúa còn được gọi là bệnh cháy bìa lá, là một trong những bệnh do vi khuẩn gây ra phổ biến trên cây lúa. Bệnh thường phát triển mạnh vào mùa mưa, thời tiết nóng ẩm và có gió mạnh. Bệnh gây hại ở tất cả các giai đoạn sinh trưởng của cây lúa, đặc biệt là giai đoạn làm đòng đến trổ.
Khi bị nhiễm bệnh, lá lúa bị mất khả năng quang hợp, dẫn đến cây sinh trưởng kém, giảm năng suất, hạt lép nhiều, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng và sản lượng thu hoạch. Nếu không có biện pháp phòng trừ kịp thời, bệnh có thể lây lan nhanh chóng trên diện rộng, gây thiệt hại kinh tế lớn cho người trồng lúa.
XEM THÊM:
Nguyên nhân gây bạc lá lúa
Hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh bạc lá lúa sẽ giúp bà con chủ động trong công tác phòng ngừa và điều trị. Dưới đây là những nguyên nhân chính dẫn đến sự phát sinh và phát triển của bệnh
Bạc lá lúa do vi khuẩn
Tác nhân chính gây bệnh là vi khuẩn Xanthomonas oryzae pv. oryzae. Đây là loại vi khuẩn có thể tồn tại trong tàn dư cây trồng, trong đất hoặc trong nước mưa. Khi gặp điều kiện thuận lợi như mưa nhiều, gió lớn hoặc tác động cơ học (côn trùng, máy móc), vi khuẩn dễ dàng xâm nhập vào cây thông qua vết thương cơ học ở lá.
Bạc lá lúa do thời tiết
Điều kiện thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều, có gió mạnh là môi trường lý tưởng để vi khuẩn phát triển và lây lan. Đặc biệt, các đợt mưa dông kèm gió lớn làm tổn thương lá lúa, tạo điều kiện cho vi khuẩn dễ dàng xâm nhập.
Bạc lá lúa do môi trường: đất và nước
Đất canh tác bị thoái hóa, nghèo dinh dưỡng, kém thoát nước hoặc bị úng nước lâu ngày sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho mầm bệnh tồn tại và phát triển. Nguồn nước tưới không sạch, có chứa mầm bệnh từ vụ trước cũng là nguyên nhân khiến bệnh phát sinh sớm.
Phân bón và chế độ dinh dưỡng
Việc bón phân không hợp lý, đặc biệt là bón thừa đạm (N) sẽ khiến cây lúa phát triển mềm yếu, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn tấn công. Ngoài ra, thiếu các nguyên tố vi lượng như kali, canxi, silic cũng làm cây lúa yếu, giảm khả năng chống chịu sâu bệnh.
Triệu chứng của bệnh bạc lá lúa
Việc nhận diện sớm các dấu hiệu của bệnh bạc lá lúa giúp bà con có thể phòng trừ kịp thời, hiệu quả. Dưới đây là một số biểu hiện phổ biến của bệnh:
- Ban đầu, trên mép lá xuất hiện những vệt ướt màu xanh xám, sau chuyển dần sang màu trắng bạc hoặc vàng nhạt, lan rộng dần vào trong phiến lá.
- Mép lá bị cháy, khô và cong queo, bìa lá như bị cháy xém. Bệnh lan nhanh từ lá già đến lá non.
- Khi bệnh nặng, toàn bộ lá bị khô trắng, đứng dựng lên như bị héo, lá mất khả năng quang hợp, cây còi cọc và có thể chết nếu bị nhiễm sớm.
- Nếu quan sát kỹ vào buổi sáng sớm, có thể thấy dịch vi khuẩn màu trắng đục rỉ ra từ vết bệnh.
Triệu chứng có thể dễ nhầm lẫn với một số bệnh khác như cháy lá do nấm, nhưng đặc trưng của bệnh bạc lá lúa là vệt bệnh có màu bạc và lan dọc theo gân lá, chứ không lan theo hình tròn như bệnh do nấm.
Biện pháp phòng trừ bệnh bạc lá lúa
Để phòng trừ bệnh bạc lá lúa hiệu quả, bà con cần áp dụng tổng hợp nhiều biện pháp từ giống, kỹ thuật canh tác đến hóa học. Dưới đây là các giải pháp cụ thể:
Sử dụng giống lúa có khả năng chống chịu bệnh
Lựa chọn các giống lúa đã được chọn lọc và có khả năng kháng hoặc chống chịu với vi khuẩn gây bệnh bạc lá là biện pháp lâu dài và hiệu quả.
Một số giống lúa kháng bệnh đang được sử dụng phổ biến như: OM 5451, OM 6976, IR50404 (kháng trung bình), hay các giống lai F1 có sức chống chịu cao.
Gieo cấy đúng thời vụ
Gieo sạ đúng thời vụ, tránh gieo quá sớm hoặc quá muộn sẽ giúp lúa sinh trưởng thuận lợi, tránh trùng thời điểm bệnh phát sinh mạnh. Ngoài ra, việc bố trí thời vụ hợp lý giữa các vùng cũng góp phần cắt đứt nguồn lây lan bệnh.
Canh tác đúng kỹ thuật
Bà con cần canh tác đúng kỹ thuật để giúp lúa có thể phát triển khoẻ mạnh, kịp thời vụ và hạn chế sâu bệnh.
- Vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ, cày bừa kỹ sau mỗi vụ để tiêu diệt tàn dư bệnh.
- Làm đất kỹ, thoát nước tốt, tránh để ruộng úng kéo dài.
- Sạ thưa, mật độ hợp lý để giảm độ ẩm và tạo độ thông thoáng cho ruộng lúa.
- Luân canh cây trồng (trồng màu vụ đông) để cắt mầm bệnh tồn tại trong đất.
Quản lý phân bón hợp lý
Bón phân hợp lý giúp cho cây lúa đủ chất dinh dưỡng để sinh trưởng và phát triển. Nếu bón thừa hoặc thiếu chất dinh dưỡng sẽ khiến cây lúa bị bệnh, thân yếu rất dễ nhiễm sâu bệnh hại.
- Bón cân đối các loại phân đạm, lân, kali theo từng giai đoạn phát triển của cây.
- Hạn chế bón đạm quá nhiều, đặc biệt ở giai đoạn làm đòng và trổ.
- Bổ sung thêm phân bón lá có chứa vi lượng như Bo, Zn, Si để tăng cường khả năng kháng bệnh cho cây.
Biện pháp hóa học
Khi phát hiện lúa có dấu hiệu nhiễm bệnh bạc lá lúa, bà con cần nhanh chóng can thiệp bằng biện pháp hóa học để ngăn chặn sự lây lan. Dưới đây là một số loại thuốc phổ biến, hiệu quả và cách sử dụng đúng kỹ thuật:
Thuốc trừ bệnh Kasumin 2L (hoạt chất: Kasugamycin 2%)
- Cách dùng: Phun trực tiếp lên lá lúa.
- Liều lượng: 40 – 60 ml/16 lít nước hoặc 600 – 800 ml/ha.
- Thời điểm phun:
- Lần 1: Ngay khi phát hiện triệu chứng đầu tiên.
- Lần 2: Sau 5 – 7 ngày nếu bệnh còn tiếp tục phát triển.
Lưu ý: Không phun khi trời sắp mưa, nên phun lúc sáng sớm hoặc chiều mát.
Thuốc trừ bệnh Starner 20WP (hoạt chất: Streptomycin sulfate 20%)
- Cách dùng: Pha và phun đều trên tán lá lúa.
- Liều lượng: 20 – 25 g/16 lít nước hoặc 300 – 400 g/ha.
- Thời điểm phun: Khi bệnh mới xuất hiện, phun nhắc lại sau 5 – 7 ngày nếu cần thiết.
Thuốc trừ bệnh Xanthomix 8WP (hoạt chất: Oxytetracycline + Streptomycin)
- Liều lượng: 20 – 30 g/16 lít nước hoặc 300 – 450 g/ha.
- Thời điểm phun: Giai đoạn sau sạ 25 – 40 ngày, khi cây bắt đầu phân hóa đòng – thời điểm nhạy cảm với bệnh.
Thuốc trừ bệnh Copper Bacter 35WP (hoạt chất: Đồng Hydroxit 35%)
- Liều lượng: 30 – 40 g/16 lít nước hoặc 500 – 600 g/ha.
- Thời điểm phun: Khi thời tiết ẩm ướt, có mưa nhiều và thấy dấu hiệu ban đầu của bệnh.
Thuốc trừ bệnh Poner 10WP (hoạt chất: Validamycin + Streptomycin)
- Liều lượng: 25 – 30 g/16 lít nước.
- Thời điểm: Phun giai đoạn lúa đẻ nhánh đến làm đòng, đặc biệt khi ruộng có vết bệnh cục bộ.
Một số lưu ý khi sử dụng thuốc hóa học
- Nên luân phiên các loại thuốc có hoạt chất khác nhau để tránh hiện tượng kháng thuốc của vi khuẩn.
- Kết hợp chất bám dính (như chất Silic, dầu khoáng…) để tăng hiệu quả bám và thẩm thấu của thuốc.
- Không lạm dụng thuốc hóa học, cần kết hợp với biện pháp canh tác và giống kháng để phòng bệnh bền vững.
- Sau khi phun thuốc, theo dõi diễn biến bệnh trong 3 – 5 ngày để quyết định có cần phun tiếp hay không
CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM:
Nâng cao dinh dưỡng và sức đề kháng cho cây lúa
Bên cạnh việc bón phân đúng kỹ thuật, bà con nên sử dụng các chế phẩm sinh học, vi sinh, phân bón hữu cơ vi sinh để cải tạo đất, tăng cường hệ vi sinh có lợi. Điều này giúp cây lúa khỏe mạnh từ gốc, nâng cao sức đề kháng với các loại bệnh.
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại phân bón lá giúp cây lúa đủ dinh dưỡng để sinh trưởng và phát triển. Một trong số những sản phẩm đó là các dòng phân bón lúa của công ty Bio Việt Nam.
- Với giai đoạn đẻ nhánh bà con sử dụng Bio siêu đẻ nhánh giúp rễ phát triển ăn sâu vào đất, hạn chế thối rễ, nghẹt rễ. Nhờ vậy, cây lúa vươn khoẻ, xanh lá, đẻ nhiều nhánh hữu hiệu.
- Với giai đoạn rước đòng bà con sử dụng Bio Siêu rước đòng giúp thân lúa cứng, xanh lá, đòng mập, đòng to, dài. Nhờ vậy, gia tăng tỉ lệ hạt gạo khi vô gạo.
- Với giai đoạn vô gạo bà con thường sử dụng Bio vô gạo thần tốc giúp vào gạo nhanh, xanh lá đài, hạn chế lem lép.
Bà con cần tư vấn chi tiết về sản phẩm hay các kiến thức nông nghiệp không chỉ cây lúa mà các cây rau màu khác mời liên hệ HOTLINE: 087 633 8197
Kết luận
Bệnh bạc lá lúa là một trong những bệnh hại nghiêm trọng trên cây lúa, ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng hạt lúa. Tuy nhiên, nếu hiểu đúng về nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng điển hình và áp dụng đồng bộ các biện pháp phòng trừ như dùng giống kháng bệnh, gieo trồng đúng thời vụ, canh tác bền vững và sử dụng thuốc đúng cách, bà con hoàn toàn có thể kiểm soát tốt bệnh và đảm bảo vụ mùa bội thu.
Đừng quên kiểm tra đồng ruộng thường xuyên và xử lý ngay khi thấy những dấu hiệu đầu tiên của bệnh. Việc phòng bệnh hơn chữa bệnh luôn là giải pháp thông minh và tiết kiệm chi phí nhất trong sản xuất nông nghiệp.
